بورس چیست؟ چگونه میتوان در آن سرمایه گذاری کرد؟
تمام مردم دنیا در عصر جدید، به دنبال راهی برای درآمد بیشتر هستند، برخی از این افراد برای رسیدن به اهداف بلند پروازانهی خود، سرمایهگذاری در بازار بورس را انتخاب میکنند. بازار بورس نوعی بازار مالی است که در کشور ایران پدیدهای نسبتا نوظهور به شمار میرود.
نقش بورس اوراق بهادار از نظر اقتصادی از چندین بعد مختلف مورد بررسی قرار میگیرد که دانستن آن برای هر سرمایهگذاری واجب است. اگر شما هم یکی از این دسته افراد رویاپرداز هستید، این مقاله راه ورود به این بازار را به شما نشان خواهد داد.
تاریخچه بورس در دنیا
ایدهی اولیه ایجاد بورس، در یک رکود اقتصادی جدی اتفاق افتاد. درواقع بورس، اختراع ارگانها و کارخانهداران ثروتمند اروپایی بود که به دلیل وجود ضررهای مالی متعدد، در مرز ورشکستگی و نابودی کامل سرمایه خود قرار داشتند.
بنابراین با اختراع سازمانی به نام بورس و شریک کردن تاجران دیگر در کسبوکارهای خودشان، قصد تقسیم ضرر را داشتند تا در حد امکان از ورشکستگی کلی جلوگیری کنند که نه تنها موفق به این کار شدند، بلکه با فروش برگ سهام، نقدینگی مورد نیاز برای تقویت کسبوکارهای خود را نیز به دست آوردند.
به این ترتیب، اختراع بورس، یک پروژهی موفقیت آمیز بود و همین موفقیت، افراد دیگری را از سرتاسر دنیا ترغیب به ورود به این بازار مالی در جهت رشد و توسعهی اقتصادی کرد.
تاریخچه بورس در ایران
شاید کمتر کسی بتواند باور کند، اما اولین مطالعاتی که در جهت ایجاد سازمان بورس و اوراق بهادار در ایران شکل گرفت، به حدود هشتاد و پنج سال پیش بازمیگردد، یعنی سال ۱۳۱۵ شمسی.
در حوالی همین سال، یک اقتصاددان بلژیکی با نام ران لتروفلد، بعد از مدتها تحقیق در رابطه با ایجاد سازمان بورس و اوراق بهادار در ایران، یک اساسنامه برای این کار تنظیم کرد و آن را به مسئولان ایران داد.
اما شانس با ایران نبود و این موضوع، همزمان با شروع جنگ جهانی دوم اتفاق افتاد و تأسیس سازمان بورس و اوراق بهادار را نزدیک به ۳۰ سال به تعویق انداخت، تا نهایتاً در سال ۱۳۴۵ و با تصویب مجلس، سازمان بورس و اوراق بهادار ایران تأسیس شد.
بورس چیست؟
اگر بخواهیم یک تعریف ساده و ملموس برای بورس بیان کنیم باید بگوییم که بورس یک بازار است که در آن افراد عادی و شرکتها به خرید و فروش داراییهای مختلف میپردازند. برای مثال بازار میوه و ترهبار را در نظر بگیرید. در این بازار مردم و فروشندگان مشغول خریدوفروش یک دارایی هستند که در اینجا این دارایی همان میوهها و ترهبار است.
در بازار بورس این داراییها میتواند چیزهای مختلفی باشد که باعث تقسیم بورس به چند نوع شده است. به عبارت دیگر بازار بورس در حالت کلی به چهار بخش بورس اوراق بهادار، بورس کالا، بورس انرژی و فرابورس تقسیم میشود.
قدم اول: آشنایی کامل با بورس ایران
اولین قدم برای ورود به بازار بورس و در حالت کلی هر بازار مالی دیگر آشنایی کامل و صحیح با آن بازار است. شما قبل از هر چیز باید با مفهوم بورس آشنا باشید و بدانید که در چه بازاری و در چه شرایطی معامله میکنید.
مهمتر از این آشنایی با تمام اصطلاحات پیرامون بورس است که شاکلهی اصلی فعالیت شما را تشکیل میدهد. اصطلاحاتی مثل شاخص کل، صندوق سرمایهگذاری، اوراق بهادار، سهام، نماد، نمودار قیمت، عرضه اولیه، سبد سهام، کارگزاری و غیره چیزهایی هستند که شما باید قبل از وارد کردن سرمایهی خود به این بازار با آنها آشنا باشید و بدانید که هر کدام به چه دردی میخورند.
اما اصلاً کارگزاری یعنی چه؟ در بخش بعدی توضیح خواهیم داد.
قدم دوم: انتخاب یک کارگزاری
کارگزاریها افراد حقیقی یا حقوقی هستند که خریداران را به فروشندگان متصل میکنند. به عبارت دیگر کارگزاریها برای فروشندگان خریدار و برعکس برای خریداران فروشندگان متناسب با نیازهایشان پیدا میکنند.
اهمیت انتخاب یک کارگزاری در این است که شما عملاً به صورت مستقیم نمیتوانید سهام شرکتها را بخرید و در بورس فعالیت کنید.
برای این کار باید حتماً به کارگزاریها مراجعه کنید و بعد از دریافت کد بورسی و آماده شدن برای شروع سرمایهگذاری، در پلتفرم ارائهداده شده توسط آن کارگزاری که میتواند یک سایت اینترنتی یا برنامهی رایانهای باشد، فعالیت خود را شروع کنید.
لیستی از کارگزاریها را میتوانید در سایت سازمان بورس و اوراق بهادار مشاهده کنید.
پیش از دریافت کد بورسی باید اقدام به دریافت کد سجام کنید. شرکت سپردهگذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه سامانهای به نام سجام ایجاد کرده است که مخفف سامانه جامع اطلاعات مشتریان است.
پس از ثبت نام در سجام افراد میتوانند از خدمات بازار سرمایه استفاده کنند. مدارک مورد نیاز در وبسایت سجام، اسکن صفحه اول شناسنامه، کارت ملی و آخرین مدرک تحصیلی است.
احراز هویت در این سامانه از دو طریق حضوری (مراجعه به شعب کارگزاری، مراجعه به دفاتر پیشخوان) و غیرحضوری (اپلیکیشن آپ یا سیگنال یا کارگزاری) است.
حضوری
در این روش، شخص متقاضی با مراجعه به دفاتر کارگزاری مورد نظرش، و در دست داشتن همان مدارک قبلی (کپی و اصل مدارک به جای اسکن) اقدام به انجام مراحل مربوطه برای دریافت کد بورسی میکند.
پس از تکمیل فرآیندها و دریافت اطلاعات لازم از اشخاص متقاضی، کارگزاری با ارسال مدارک این اشخاص به سازمان بورس و اوراق بهادار، درخواست صدور کد بورسی را میدهد. صدور کد معاملاتی نیز، به طور معمول بین ۳ الی ۷ روز کاری زمان میبرد.
توجه داشته باشید کد بورسی شما باید از ۳ حرف ابتدایی نام خانوادگی شما و ۵ عدد تصادفی تشکیل شده باشد.
قدم سوم: دریافت کد سجام و کد بورسی
وقتی با اطلاعات اولیه و اصطلاحات ضروری بورس آشنا شدید باید برای شروع فعالیت رسمی خود یک کد بورسی دریافت کنید.
کد بورسی درواقع شناسهای است که از ترکیب سه حرف اول نام خانوادگی شما و پنج عدد تصادفی تشکیل میشود و مانند کد ملی یا شماره دانشجویی عمل میکند. دریافت این کد برای خریدوفروش سهام و فعالیت در بورس ضروری است و بدون آن هیچ کاری نمیتوانید انجام دهید.
برای دریافت کد بورسی فرد میتواند از دو طریق حضوری یا آنلاین اقدام کند. در روش حضوری فرد میتواند با مراجعه به کارگزاری مدنظر و ارائهی مدارک خود کد بورسی را دریافت کند.
برای روش آنلاین فرد باید با داشتن مدارکی که در بالا ذکر شد از طریق وبسایت یا اپلیکیشنهای کارگزاری اقدام به گرفتن کد بورسی کند. (ممکن است در انتهای این روش نیاز باشد که فرد به شکل حضوری برای دریافت کد بورسی اقدام کند.)
مدارک مورد نیاز برای دریافت کد بورسی شامل اسکن صفحات اول و دوم شناسنامه، و کارت ملی و داشتن اطلاعاتی نظیر مدرک تحصیلی، نوع شغل و اطلاعات بانکی نظیر شماره حساب و کد شبا است.
صدور کد بورسی نزدیک به ۳ الی ۷ روز کاری زمان خواهد برد.
در نظر داشته باشید که پس از انجام و تکمیل مراحل ثبتنام در یک کارگزاری و دریافت کد بورسی، شما نیازی به مراجعه و حضور در تالار بورس ندارید و میتوانید از طریق نرمافزارهای کارگزاری و سیستم معاملات بر خط، سفارشات خود را انجام داده و روند انجام آنها را پیگیری کنید.
البته توجه داشته باشید که سازمان بورس ایران برای جلوگیری از ورود افراد بدون آگاهی و ضررهای احتمالی آنها شرایطی برای صدور کد بورسی وضع کرده است.
در واقع قبل از اینکه بتوانید فعالیت خود در بورس را شروع کنید، باید یک ماه از زمان صدور کد بورسیتان گذشته باشد و در آزمون مربوطهی آن هم نمرهی قبولی بگیرید.
قدم چهارم: ورود به سامانه معاملاتی
دیگر خبری از گذشته نیست که معاملات بورس تنها به صورت حضوری انجام میشد. این روزها به لطف پیشرفت فناوری از طریق اینترنت میتوان تمام فعالیتهای مرتبط با بورس را از داخل خانهی خود یا هرجای دنیا که هستید، انجام دهید.
بنابراین قدم بعدی بعد از انتخاب کارگزاری دریافت رمز از آنها و ورود به سامانهی معاملاتی آنها است که به شما اجازه میدهد حساب خود را با پرداخت ریالی شارژ کنید و با سرمایهی خود سهام شرکتها را ببینید و هرکدام را که خواستید بخرید. همچنین از طریق این سامانهها میتوانید در دیگر فعالیتهای مرتبط با بورس هم شرکت داشته باشید.
قدم پنجم: یادگیری نحوهی تحلیل
با طی کردن مراحل قبلی شما عملاً فعالیت خود در بورس را شروع کردهاید و اکنون یک سرمایهگذار محسوب میشوید. اما یک قدم مهم دیگر هنوز باقی مانده است.
بازار بورس به همان اندازه که هیجانانگیز است و پتانسیل سودهای هنگفت را دارد، خالی از ریسک هم نیست. به عبارت دیگر مطمئن باشید اگر بدون آموزش و آگاهی به این بازار ورود کنید در درازمدت ضرر خواهید کرد.
این قسمت از مسیر شما در بازار بورس، نیاز به بیشترین میزان کار و صرف زمان برای کسب تجربه دارد، زیرا یک معامله اشتباه، حتی به دلایل کوچک، میتواند باعث از دست رفتن سرمایه شخصی شما شود.
بنابراین به همان شکل که در اولین قدم مفاهیم اولیه و اصطلاحات را یاد گرفتید باید این یادگیری را ادامه دهید تا بتوانید بیشترین کارایی را در این بازار داشته باشید.
اینکه کدام سهم را در چه زمانی بخرید یا بفروشید، در کدام عرضه اولیه شرکت کنید و مسائلی از این قبیل نیازمند آموزش و یادگیری هستند که میتوان با تحلیل تکنیکال و تحلیل فاندامنتال پاسخ بسیاری از این قبیل سوالات را گرفت.